مبنای حقوقی دادخواست
افراز به معنای تقسیم ملک مشاع بین شرکا است، زمانی که بین شرکا توافق برای تقسیم وجود نداشته باشد. هنگامی که تقاضای افراز ملک مشاعی در اداره ثبت مطرح می‌شود، واحد ثبتی پس از رسیدگی، قابل افراز بودن یا غیرقابل افراز بودن ملک را اعلام می‌کند. این تصمیم ظرف ده روز پس از ابلاغ به مالکین، قابل اعتراض در دادگاه صالح است.
دادگاه پس از ثبت دادخواست، وقت رسیدگی تعیین می‌کند و آخرین وضعیت ثبتی ملک و تاریخ ابلاغ تصمیم واحد ثبتی را از اداره ثبت استعلام می‌کند. سپس قرار ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری صادر می‌شود. کارشناس با هماهنگی نماینده و نقشه‌بردار ثبت، وضعیت ملک را بررسی و نظریه خود را صادر می‌کند.
در صورتی که نسبت به نظریه کارشناسی اعتراضی وصول نشود یا پس از بررسی در هیأت‌های کارشناسی نظریه قطعی شود، دادگاه بر اساس آن اقدام به صدور رأی می‌کند. در صورت مخالفت دادگاه با تصمیم واحد ثبتی، حکم به فسخ آن و در صورت موافقت، تصمیم تأیید می‌شود. اگر دادگاه ملک را قابل افراز تشخیص دهد، حکم به افراز با تعیین قدرالسهم هر شریک از طریق قرعه صادر می‌شود.
طرفین دعوی
هر یک از شرکایی که به تصمیم واحد ثبتی اعتراض دارند، خواهان (معترضین) محسوب می‌شوند و باید به طرفیت بقیه شرکا به عنوان خوانده، دادخواست حقوقی در دادگاه محل تنظیم و تقدیم کنند.
مرجع صالح برای رسیدگی
دادگاه عمومی حقوقی شهرستانی که ملک در حوزه آن واقع است، صالح به رسیدگی می‌باشد.
نحوه اجرای رأی
دادگاه تنها تصمیم واحد ثبتی را تأیید یا فسخ می‌کند و رأی بر افراز یا عدم افراز ملک صادر می‌شود. این رأی اعلامی است و نیازی به صدور اجراییه ندارد.